جنگ قدرت طالبان و حقانی؛ آتش زیر خاکستر

در شرایطی که طالبان از زمان قدرت‌گیری تاکنون نتوانسته امنیت و ثبات را در افغانستان برقرار کند، اختلافات داخلی در درون دولت موقت شدت گرفته است و شایعاتی مبنی بر ترور ناموفق وزیر دفاع طالبان که گفته می‌شود از سوی شبکه حقانی انجام شده به گوش می‌رسد، اقدامی که می‌تواند دولت موقت طالبان را قبل از به رسمیت شناخته شدن توسط جامعه جهانی به فروپاشی بکشاند.

درحالی که مقامات طالبان ادعا می‌کنند که در ۱۰ ماه گذشته توانسته اند اختلافات درون گروهی را کنار گذاشته و صلح را در افغانستان ایجاد کنند، اما نشانه‌هایی وجود دارد که خلاف این مسئله را اثبات می‌کند. علاوه بر اینکه تهدیدات تروریستی در افغانستان از زمان قدرت گیری طالبان از سوی داعش شدت گرفته و بسیاری از مناطق شیعه نشین مورد حمله تروریستی قرار گرفته اند، برخی جریان‌های وابسته به طالبان هم سر ناسازگاری با این گروه را شروع کرده اند.

برخی منابع آگاه اعلام کردند که ملامحمد یعقوب مجاهد، سرپرست وزیر دفاع طالبان روز شنبه هدف یک حمله انتحاری در ولایت ننگرهار قرار گرفته است. گفته می‌شود وزیر دفاع طالبان از این حمله انتحاری جان سالم به در برده، اما برخی از افراد همراه وی کشته شده اند. این درحالی است که طالبان بلافاصله سوء‌قصد به جان سرپرست وزارت دفاع را رد کرده و آنرا یک شایعه بی اساس خواند. چند روز پیش نیز «جبهه ملی آزادگان افغانستان» ادعا کرده بود که در یک حمله در کابل، چند تن از مقام‌های طالبان کشته شده اند و ملا یعقوب به شدت زخمی شده است. ترور ملایعقوب درحالی است که اخیرا شایعاتی درباره تلاش شبکه حقانی برای دستگیری یا ترور او در ننگرهار منتشر شده است. هر چند طالبان برای حفظ آبروی دولت خود این اخبار را تکذیب کرده، اما به نظر می‌رسد اختلافات طالبان با برخی متحدان سابقش آغاز شده است.

اختلاف طالبان با شبکه حقانی

طالبان و شبکه حقانی در مدت ۲۰ سال گذشته در کنار همدیگر با نیرو‌های آمریکایی و دولت مرکزی مبارزه کرده اند و هرچند دو طرف سال‌ها به عنوان متحدی مهم و جدی با هم همکاری می‌کردند، اما رقابت سنیگنی نیز وجود دارد که خود را در همان روز‌های نخست حضور در کابل نشان داد.

با تصرف کابل در مرداد سال گذشته گزارش‌هایی مبنی بر اختلافات عمیق بین دو گروه بر سر توزیع قدرت منتشر شد، حتی در زمان تقسیم قدرت در افغانستان، اختلافاتی بین ملاعبدالغنی برادر، معاون رئیس الوزرای دولت طالبان با سران شبکه حقانی و درگیری‌های فیزیکی بین آن‌ها وجود داشت. همچنین اخباری منتشر شد که مقامات شبکه حقانی، ملا برادر را مورد ضرب و شتم قرار داده بودند که همین مسئله سبب شد که او کابل را برای مدتی ترک کند.

اگرچه برخی پست‌های کلیدی و امنیتی به شبکه حقانی اعطا شده، اما این گروه‌ها باتوجه به میزان رشادت‌های خود در ۲۰ سال گذشته خواهان افزایش قدرت خود هستند. طالبان و به ویژه عبدالغنی برادر بر این مسئله تاکید دارند که قدرت گیری طالبان بر اساس دیپلماسی او در قطر با آمریکایی‌ها به سرانجام رسیده است و برای خودشان جایگاه بیشتری در بدنه دولت قائل هستند، اما شبکه حقانی معتقدند که این امر به وسیله جنگ و مبارزه انجام شده است؛ لذا دیدگاه میانه رو و افراطی در دورن دولت وجود دارد که سبب شده تا اختلافات روز به روز ابعاد بیشتری به خود بگیرد. همچنین ملا برادر پیشتر اعلام کرده بود که حقوق زنان باید به طور کامل رعایت شود و حتی او را یک میانه رو نامیدند، اما حقانی معتقد است این حکومت از طریق سلاح و جنگ تشکیل شده و باید به گونه‌ای دیگر آن را اداره کرد. شبکه حقانی با آنکه جزئی از ساختار تشکیلات رسمی طالبان معرفی شده، اما همواره مستقل و خودمختار عمل کرده است و بنا به گزارش‌ها، شبکه حقانی ارتباط نزدیک با شبکه القاعده دارد.

هر چند ملا برادر برای اینکه نشان دهد هیچ شکافی در دولت وجود ندارد، اختلافات با شبکه حقانی را انکار می‌کرد، اما تنش‌های دو طرف تا جایی پیش رفته بود که در نهایت برای حل اختلافات دست به دامن ملا هبت الله رهبر طالبان شدند. در نشستی که دو ماه پیش در قندهار برگزار شد، مقامات طالبان پس از دیدار با ملا هبت الله، تلاش کردند در ظاهر دامنه اختلافات را کاهش داده و تمام تلاش خود را برای جلب رضات جامعه بین المللی وقف کنند.

باتوجه به اینکه شبکه حقانی خواهان اعمال سیاست‌های خشونت آمیز است و از طرفی در لیست گروه‌های تروریستی آمریکا قرار دارد و غربی‌ها حضور افراد این شبکه را یکی از موانع شناسایی دولت موقت طالبان عنوان می‌کنند، بنابراین اختلافات در آینده بیش از پیش افزایش خواهد یافت. زیرا که رهبران میانه رو طالبان باید بین ادامه حیات دولت با تعامل خارجی و همکاری با جریان افراطی حقانی یکی را انتخاب کنند و تلاش طالبان برای کنار زدن احتمالی شبکه حقانی از دایره قدرت می‌تواند حتی به جنگ داخلی در افغانستان منجر شود. آمریکا برای دستگیری سراج الدین حقانی، رهبر شبکه حقانی ۱۰ میلیون دلار جایزه تعیین کرده است و به طور حتم حضور چنین افرادی در بدنه دولت سبب می‌شود تا مسیر شناسایی دولت موقت طالبان سخت‌تر شود.

شبکه حقانی و دیگر رهبران طالبان از سال‌ها پیش با یکیدگر اختلاف داشته اند و در حال حاضر فشار‌های خارجی و عدم به رسمیت شناختن دولت موقت طالبان از سوی جامعه بین‌المللی به خاطر وجود عناصری از شبکه حقانی که در فهرست سازمان تروریستی قرار دارند، شکاف‌ها بین این دو گروه را تشدید کرده است. این اختلفات درون گروهی در کنار نارضایتی مردمی و رهبران دیگر جریان‌های سیاسی افغانستان، می‌تواند دولت موقت را در سراشیبی سقوط قرار دهد.

نقش مداخله جویانه پاکستان

هر چند اختلافات بین طالبان و شبکه حقانی بیشتر به کسب قدرت در داخل افغانستان مربوط می‌شود، اما نقش بازیگران خارجی به ویژه پاکستان در این میان مشهود است. قبل از قدرت گیری طالبان در سال گذشته، پاکستان به مدت ۲۰ سال با حمایت از این گروه در برابر دولت مرکزی، افغانستان را با کمک آمریکایی‌ها ناامن کرده بود و اکنون که طالبان در راس قدرت قرار گرفته است اختلاف افکنی بین رهبران این گروه را در دستور کار قرار داده است. زمانی که جنگ قدرت بین طالبان و شبکه حقانی تشدید شده بود، رئیس سازمان اطلاعات ارتش پاکستان (ISI) به کابل رفت و پس از دیدار با رهبران طالبان فهرست کابینه موقت منتشر شد و نشان از نقش و نفوذ اسلام آباد در بدنه طالبان دارد، لذا پاکستان اختلافات بین طالبان و شبکه حقانی را ایجاد کرده تا این دو گروه در کنار هم به قدرت نرسند. به باور برخی تحلیلگران، انتصاب تعداد زیادی از اعضای بلند پایه شبکه حقانی که از گذشته روابط نزدیکی با پاکستان دارند، می‌تواند به پاکستان اهرمی برای گسترش نفوذ خود در افغانستان بدهد. بر این اساس، دولت موقت نمایندگی قابل توجهی از شبکه حقانی دارد و ثابت کرده است سرمایه‌ای ارزشمند برای تأسیسات امنیتی پاکستان درجهت شکل گیری یکجانبه آینده افغانستان پس از آمریکا در افغانستان است. همچنین، انتخاب سراج الدین حقانی به عنوان وزیر کشور هیچ شکی باقی نمی‌گذارد که کابینه افغانستان توسط سازمان اطلاعات پاکستان انتخاب شده است.

پاکستان پس از خروج آمریکایی‌ها از افغانستان، خود را یکه تاز عرصه سیاسی و امنیتی این کشور می‌داند و تلاش می‌کند تا طالبان را مثل گذشته همچون موم در دست خود داشته باشد تا بتواند سیاست‌های این کشور را کنترل و اداره کند و به همین خاطر به همه جریان‌های وابسته به طالبان نیاز دارد تا در صورت لزوم از کارایی و توانمندی‌های آن‌ها برای تامین منافعش استفاده کند. همچنانکه افزایش حملات تروریستی در ماه‌های اخیر که پس از بروز اختلافات بین اسلام آباد و طالبان انجام می‌شود، بدون هماهنگی پاکستان نیست و این مداخله گری بار‌ها از سوی مقامات افغان اعلام شده است.

مقامات پاکستان از طرفی نمی‌خواهند شبکه حقانی قدرت بیشتری در راس ساختار قدرتی دولت طالبان داشته باشد، از سوی دیگر وجود افرادی از این شبکه در بدنه دولت را برای رسیدن به منافعشان لازم می‌دانند، چرا که بروز اختلافاف در دولت طالبان دست پاکستان را برای اعمال نفوذ در افغانستان باز می‌گذارد. باتوجه به نفوذ پاکستان در بین طالبان، مداخلات این کشور در آینده نیز ادامه خواهد داشت و اختلافات بین این گروه و متحدان سابقش روز به روز تشدید خواهد شد. از آنجاکه اختلافات مرزی دیورند بین افغانستان و پاکستان سالهاست که وجود دارد، بنابراین یک افغانستان باثبات و امن برای پاکستان تهدید اساسی به شمار می‌رود. به همین خاطر، مقامات پاکستان همواره سعی کرده اند در درون افغانستان تنش‌ها بین جریان‌های سیاسی و طالبان حکمفرما باشد تا توجه آن‌ها را از پرداختن به مسائل مرزی دور کنند.

باتوجه به سوابق خشونتی شبکه حقانی و قرار گرفتن آن در لیست گروه‌های تروریستی، این شبکه وصله‌ای ناجور در بدنه دولت بوده و در آینده نیز به دردسری بزرگ برای طالبان تبدیل خواهد شد که خلاص شدن از آن هزینه‌های گزافی را برای افغانستان به همراه خواهد داشت و باتوجه به روابط پنهانی حقانی با تروریست‌های داعش، طالبان مجبور خواهد شد به جای اداره کشور، وقت خود را صرف مقابله با تهدیدات تروریستی بکند.